Od solei do tangosa... czyli szczypta gramatyki

Zaszczepianie na grunt rodzimy słów z języków obcych, wiadomo, rzecz niełatwa. I są na to różne sposoby. Kiedy najpierw oswajam się z zapożyczeniem a dopiero potem poznaję oryginał - wchodzi to jakoś w miarę gładko, nawet jeśli brzmienie wyrazu nie bardzo mi się podoba. Ale kiedy najpierw poznaję wyraz w jego naturalnym kontekście - tj. w języku, z którego pochodzi - a potem dowiaduję się, jak nim się posługują moi rodacy, "uszy mi puchną". Może to "zboczenie zawodowe" człowieka pracującego ze słowem i z językami, w dodatku konserwatysty w tym względzie. W każdym razie chcę z tego miejsca wypowiedzieć parę postulatów - przynajmniej pod rozwagę wszystkich, zajmujących się w naszym kraju urzekającą sztuką flamenco.

Tak jest z odmianą hiszpańskich nazw niektórych palos, tj. form muzyki flamenco. Kiedy np. soleá jest odmieniana przez przypadki tak jak solea (z akcentem na przedostatniej sylabie: solei, soleą, soleami itp.), słyszę przykry zgrzyt, ponieważ wiem, że pochodzi najprawdopodobniej od soledad (l.mn. soleares <-- soledades). Już bardziej OK (choć ciut sztucznie) byłoby dla mnie odmieniać tak, jakby to była soleada (akcent na a) - soleady, soleadą, solead itp. - tak jak toná - która faktycznie pochodzi od tonada. Ja jestem za tym, żeby ów wyraz pozostał NIEODMIENNY, jak wiele innych mających nietypową dla polskiego końcówkę (kakao, reggae itd.); żaden polski wyraz więcej niż jednosylabowy nie kończy się akcentowanym a.

Jeszcze bardziej ewidentny przykład to tangos. W Polsce nagminnie słyszę: tangosa, tangosem itd. - i wnętrzności mi się przewracają. Tangos, kochani, to LICZBA MNOGA! (od tango - tak jest! dokładnie tak jak tango argentyńskie, nie jedyny to przypadek, że dwa zupełnie różne gatunki muzyczne noszą tę samą nazwę; zresztą Hiszpanie mawiają, dla odróżnienia, tango(s) flamencos albo tango(s) gitano(s), zob. cytat poniżej). Tak samo jak alegrías i bulerías, przecież nie mówimy: alegríasy - jeden alegrías, nie mówmy więc też: tangosy - jeden tangos (ja wiem, przyjęło się: tangosy - jak bongosy i pampasy, czy hipisi i ultrasi, ale ... i tak się przewracają). Jeśli jedna - to alegría, i tak samo: jedno tango (choć zwykle wykonuje się ich od razu całą serię, stąd częstsze użycie liczby mnogiej; un/el tango spotyka się rzadko, ale się spotyka). We wkładce do słynnej antologii flamenco Hispavoxu można przeczytać:

Qué melancólico y acompasado es el tango flamenco!...
Según algunos teóricos, para proclamar el origen árabe del tango flamenco no hay sino comparar su ritmo monótono, uniforme y lento [...] con el compás simple de algunas danzas moras.

(Jakże melancholijne, a przy tym rytmiczne jest tango flamenco!... Zdaniem niektórych teoretyków, żeby uzasadnić arabskie pochodzenie flamenkowego tanga, wystarczy porównać jego monotonny, jednolity i powolny rytm z prostymi rytmami niektórych tańców Maurów).

Skoro już leci ich wiele, możemy zachwycać się TYMI TANGOS (albo: tangami!), grać, śpiewać i tańczyć TE TANGOS, a nie: te tangosy, ani tym bardziej: tego tangosa. Szanujmy formę gramatyczną wyrazów (np. to, czy jest to liczba pojedyncza, czy mnoga).

Krótko mówiąc, tam gdzie wyraz ma końcówkę nie występującą w polskim DLA TEJ SAMEJ POSTACI GRAMATYCZNEJ, opowiadam się za traktowaniem zapożyczeń jako nieodmiennych i niekaleczeniem uszu.

Na szczęście, większość palos nosi nazwy brzmiące zgodnie z systemem języka polskiego (sevillana, taranta, fandango, seguiriya...), tzn. mamy wyrazy o podobnych końcówkach, podobnie akcentowane i w podobnym rodzaju gramatycznym :)